อถ โข พฺรหฺมา สหมฺปตีติ โก อยํ พฺรหฺมา, กสฺมา จ ปน ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจาติ? อยํ กสฺสปสฺส ภควโต สาสเน สหโก นาม ภิกฺขุ อนาคามี หุตฺวา สุทฺธาวาเสสุ อุปฺปนฺโน, ตตฺถ สหมฺปติ พฺรหฺมาติ สญฺชานนฺติฯ โส ปนาหํ ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ‘‘ปทุมนิรยํ กิตฺเตสฺสามิ, ตโต ภควา ภิกฺขูนํ อาโรเจสฺสติ, อถานุสนฺธิกุสลา ภิกฺขู ตตฺถายุปฺปมาณํ ปุจฺฉิสฺสนฺติ, ภควา อาจิกฺขนฺโต อริยูปวาเท อาทีนวํ ปกาเสสฺสตี’’ติ อิมินา การเณน ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจฯ

มคธรฏฺเฐ สํโวหารโต มาคธโก ปตฺโถ, เตนฯ ปจฺจิตพฺพฏฺฐานสฺสาติ นิรยทุกฺเขน ปจฺจิตพฺพปฺปเทสสฺส เอตํ อพฺพุโทติ นามํฯ วสฺสคณนาติ เอกโต ปฏฺฐาย ทสคุณิตํ อพฺพุทอายุมฺหิ ตโต อปรํ วีสติคุณิตํ นิรพฺพุทาทีสุ วสฺสคณนา เวทิตพฺพาฯ อยญฺจ คณนา อปริจิตานํ ทุกฺกราติ วุตฺตํ ‘‘น ตํ สุกรํ สงฺขาตุ’’นฺติฯ เกจิ ปน ‘‘ตตฺถ ตตฺถ ปริเทวนานตฺเตน กมฺมการณนานตฺเตนปิ อิมานิ นามานิ ลทฺธานี’’ติ วทนฺติ, อปเร ‘‘สีตนรกา เอเต’’ติฯ สพฺพตฺถาติ อพพาทีสุ ปทุมปริโยสาเนสุ สพฺเพสุ นิรเยสุฯ เอส นโยติ เหฏฺฐิมโต อุปริมสฺส วีสติคุณตํ อติทิสติฯ ทสเม นตฺถิ วตฺตพฺพํฯ

โกกาลิกสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

เถรวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

(10) 5. อุปาลิวคฺโค

1-4. กามโภคีสุตฺตาทิวณฺณนา

[91-94] ปญฺจมสฺส ปฐมาทีนิ อุตฺตานตฺถานิฯ จตุตฺเถ ตปนํ สนฺตปนํ กายสฺส เขทนํ ตโป, โส เอตสฺส อตฺถีติ ตปสฺสี, ตํ ตปสฺสิํฯ ยสฺมา ตถาภูโต ตปนิสฺสิโต, ตโป วา ตนฺนิสฺสิโต, ตสฺมา อาห ‘‘ตปนิสฺสิตก’’นฺติฯ ลูขํ ผรุสํ สาธุสมฺมตาจารวิรหโต น ปสาทนียํ อาชีวติ วตฺตตีติ ลูขาชีวี, ตํ ลูขาชีวิํฯ อุปกฺโกสตีติ อุปฺปณฺเฑติ , อุปหสนวเสน ปริภาสติฯ อุปวทตีติ อวญฺญาปุพฺพกํ อปวทติฯ เตนาห ‘‘หีเฬติ วมฺเภตี’’ติฯ

กามโภคีสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. อุตฺติยสุตฺตวณฺณนา

[95] ปญฺจเม ปจฺจนฺเต ภวํ ปจฺจนฺติมํฯ ปาการสฺส ถิรภาวํ อุทฺธมุทฺธํ ปาเปตีติ อุทฺธาปํ, ปาการมูลํฯ อาทิ-สทฺเทน ปาการทฺวารพนฺธปริขาทีนํ สงฺคโห เวทิตพฺโพฯ ปณฺฑิตโทวาริกฏฺฐานิยํ กตฺวา ภควา อตฺตานํ ทสฺเสสีติ ทสฺเสนฺโต ‘‘เอกทฺวารนฺติ กสฺมา อาหา’’ติ โจทนํ สมุฏฺฐาเปสิฯ ยสฺสา ปญฺญาย วเสน ปุริโส ปณฺฑิโตติ วุจฺจติ, ตํ ปณฺฑิจฺจนฺติ อาห ‘‘ปณฺฑิจฺเจน สมนฺนาคโต’’ติฯ ตํตํอิติกตฺตพฺพตาสุ เฉกภาโว พฺยตฺตภาโว เวยฺยตฺติยํฯ เมธติ สมฺโมหํ หิํสติ วิธมตีติ เมธา, สา เอตสฺส อตฺถีติ เมธาวีฯ ฐาเน ฐาเน อุปฺปตฺติ เอติสฺสา อตฺถีติ ฐานุปฺปตฺติกา, ฐานโส อุปฺปชฺชนปญฺญาฯ อนุปริยายนฺติ เอเตนาติ อนุปริยาโย, โส เอว ปโถติ อนุปริยายปโถ, ปริโต ปาการสฺส อนุสํยายนมคฺโคฯ ปาการภาคา สนฺธาตพฺพา เอตฺถาติ ปาการสนฺธิ, ปาการสฺส ผุลฺลิตปฺปเทโสฯ โส ปน เหฏฺฐิมนฺเตน ทฺวินฺนมฺปิ อิฏฺฐกานํ วิคเมน เอวํ วุจฺจตีติ อาห ‘‘ทฺวินฺนํ อิฏฺฐกานํ อปคตฏฺฐาน’’นฺติฯ ฉินฺนฏฺฐานนฺติ ฉินฺนภินฺนปฺปเทโส, ฉิทฺทฏฺฐานํ วาฯ ตญฺหิ วิวรนฺติ วุจฺจติฯ

อุตฺติยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ